Α. Στις 18 Αυγούστου εστάλη στις Περιφέρειες η υπ’ αρ. Γ5(β) Γ.Π./61495/17-08-2017 απόφαση του Υπουργού Υγείας με το εξής περιεχόμενο:
«Μετά την έκδοση των υπ’ αρ. 1804-1807/06-07-2017 αποφάσεων του ΣτΕ, με τις οποίες ακυρώθηκε η ΚΥΑ 36277/2016, οι αρμόδιες υπηρεσίες των Περιφερειών να μην προχωρήσουν στην έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων που βασίζονται στην ακυρωθείσα κανονιστική πράξη».
Σε συνέχεια της απόφασης αυτής και λόγω της γενικότητάς της, ευλόγως οι Περιφέρειες ήγειραν ερωτήματα σχετικά με το είδος των ατομικών διοικητικών πράξεων που είναι επιτρεπτό να εκδίδουν, αναστέλλοντας την έκδοση των λοιπών, μέχρι την έκδοση νέου εφαρμοστικού νομικού πλαισίου.
Τα πρακτικά ζητήματα που απασχολούν τη Διοίκηση και αφορούν νεοϊδρυόμενα κυρίως, αλλά και ήδη λειτουργούντα φαρμακεία, και στα οποία πρέπει να δοθεί άμεση απάντηση είναι κυρίως, όπως τα εντόπισα και συζήτησα, τα εξής:
1ο ΖΗΤΗΜΑ: Από 1 έως 15 Φεβρουαρίου 2017, φαρμακοποιοί και ελάχιστοι ίσως ιδιώτες, υπέβαλαν αιτήσεις για ίδρυση φαρμακείου στις προκηρυχθείσες τον Ιανουάριο 2017 κενές θέσεις και έλαβαν στη συνέχεια σταδιακά και σε διάφορους χρόνους τις σχετικές άδειες ιδρύσεως. Κάποιοι κατάρτισαν άμεσα τα φαρμακεία τους και τα έθεσαν σε λειτουργία, αλλά κάποιοι άλλοι, οι περισσότεροι ίσως, δεν πρόλαβαν να τα καταρτίσουν (λαμβάνοντας και την προβλεπόμενη από το άρθρο 9 Ν. 5607/32 άδεια λειτουργίας) μέχρι τις 06-07-2017 που δημοσιεύθηκε η άνω ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ.
Ερωτήματα: α) Στις άνω περιπτώσεις μπορούν σήμερα οι Περιφέρειες να επιθεωρήσουν ένα τέτοιο φαρμακείο και να εκδώσουν στη συνέχεια την ατομική διοικητική πράξη της άδειας λειτουργίας του;
β) Σε αρνητική περίπτωση, ποια θα είναι η τύχη και της άδειας ιδρύσεως του φαρμακείου, εάν ο νέος νόμος, βάσει του οποίου θα πρέπει να χορηγηθεί η άδεια λειτουργίας του, εκδοθεί έξι μήνες μετά τη χορήγηση της άδειας ιδρύσεως; Θα χάσει την ισχύ της και η άδεια ιδρύσεως, λαμβανομένου υπόψη ότι βάσει του άρθρου 4 παρ. 1 Ν. 5607/32, αν δεν καταρτισθεί το αδειοδοτηθέν φαρμακείο εντός έξι μηνών, η χορηγηθείσα άδεια θεωρείται αυτοδικαίως άκυρη;
Ο αρχικός και δικαιολογημένος προβληματισμός που τίθεται από τη Διοίκηση είναι εάν είναι επιτρεπτό να χορηγηθεί άδεια λειτουργίας φαρμακείου που στηρίζεται σε άκυρη (ανακλητέα) άδεια ιδρύσεως, δοθέντος ότι η άδεια ιδρύσεως εκδόθηκε με βάση τις διατάξεις της μεταγενέστερα ακυρωθείσας, ως αντισυνταγματικής, ΚΥΑ.
2ο ΖΗΤΗΜΑ: Φαρμακοποιοί έλαβαν πριν την 06-07-2017 άδεια ιδρύσεως φαρμακείου κατά παρέκκλιση των πληθυσμιακών κριτηρίων με σκοπό τη συστέγαση με ήδη λειτουργούν φαρμακείο (άρθρο 36 παρ. 6 Ν. 3918/11, αλλά και άρθρο 7 παρ. 6 Ν. 1963/91), αλλά δεν έλαβαν μέχρι σήμερα άδεια (έγκριση) λειτουργίας και συστεγάσεως, λαμβανομένης υπόψη της παρεχόμενης 6μηνης προθεσμίας για τον καταρτισμό του φαρμακείου.
Ερώτημα: Μπορούν σήμερα οι Περιφέρειες να διενεργήσουν επιθεώρηση του φαρμακείου και να χορηγήσουν την άδεια λειτουργίας και συστεγάσεώς του;
Επιπρόσθετα, ποια η τύχη της άδειας ιδρύσεως, αν στο μεταξύ παρέλθει άπρακτη η εξάμηνη προθεσμία για την κατάρτισή του λόγω αδυναμίας λήψεως της άδειας λειτουργίας, οφειλόμενης στην έλλειψη (μη θέσπιση στο διάστημα αυτό) νέου εφαρμοστικού νόμου;
3ο ΖΗΤΗΜΑ: Από 1 έως 15 Ιουλίου 2017 φαρμακοποιοί και ενδεχομένως ιδιώτες, υπέβαλαν αιτήσεις για χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείων στις κενές θέσεις που προκηρύχθηκαν τον Ιούνιο 2017.
Ερώτημα: Ποια η τύχη των αιτήσεων αυτών, λαμβανομένου υπόψη ότι κατά το διάστημα υποβολής των αιτήσεων και ειδικότερα στις 06-07-2017 το ΣτΕ ακύρωσε την ΚΥΑ που όριζε τις προϋποθέσεις, την ιδιότητα των αιτούντων και τους όρους χορήγησης των αδειών αυτών; Θα ματαιωθεί η διαδικασία εκδόσεως και χορήγησής τους; Θα ανασταλεί η εξέταση των αιτήσεων και η χορήγηση των αδειών, αναμένοντας την αναδρομική επικύρωση της διαδικασίας και την έγκριση συνεχίσεώς της από τον αναμενόμενο νέο νόμο;
4ο ΖΗΤΗΜΑ: Φαρμακοποιοί έλαβαν άδεια ιδρύσεως είτε σε κενή θέση είτε με βάση το άρθρο 36 παρ. 6 Ν. 3918/11, στο διάστημα από 06-07-2017 (ημερομηνία δημοσίευσης της ακυρωτικής απόφασης του ΣτΕ) μέχρι 18-08-2017 (ημερομηνία κοινοποίησης της άνω απόφασης του Υπουργού Υγείας προς τις Περιφέρειες) και τούτο διότι, παρά το ότι είχε ήδη εκδοθεί η ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ, οι Περιφέρειες δεν είχαν λάβει ακόμη σχετικές οδηγίες από το Υπουργείο Υγείας.
Ερώτημα: Ποια είναι η τύχη των χορηγηθεισών αυτών αδειών, δοθείσης της διακηρυχθείσης στο μεταξύ από το ΣτΕ ακυρότητας της ΚΥΑ, στις διατάξεις της οποίας βασίσθηκε η έκδοσή τους; Μπορούν οι Περιφέρειες, παρά την άνω ακυρότητα, να διενεργήσουν επιθεώρηση και να εκδώσουν περαιτέρω την ατομική διοικητική πράξη της άδειας λειτουργίας τους;
5ο ΖΗΤΗΜΑ: Είναι σήμερα επιτρεπτή η συστέγαση ήδη λειτουργούντος φαρμακείου με νεοϊδρυόμενο φαρμακείο;
6ο ΖΗΤΗΜΑ: Είναι σήμερα επιτρεπτή η σύσταση εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου μεταξύ αδειούχου φαρμακοποιού και συγγενούς του μέχρι β’ βαθμού ή ιδιώτη;
7ο ΖΗΤΗΜΑ: Γενικότερα, ποια είναι η τύχη όλων των αδειών (ιδρύσεως, λειτουργίας, συστεγάσεως) φαρμακείων που χορηγήθηκαν από τον Οκτώβρη 2015 μέχρι σήμερα, η έκδοση των οποίων βασίσθηκε στις διατάξεις των ΚΥΑ 82829/29-10-2015, 6915/29-01-2016, τις οποίες αντικατέστησε τελικά η ακυρωθείσα ΚΥΑ 36277/23-05-2016;
8ο ΖΗΤΗΜΑ: Είναι έγκυρες οι εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείων που συστάθηκαν κατά την άνω χρονική περίοδο (Οκτώβρης 2015 έως σήμερα);
Θα επιχειρήσω να δώσω απάντηση στα άνω πρώτα βασικά ερωτήματα, ευελπιστώντας να συμβάλω στην εξομάλυνση της κατάστασης προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος που ασφαλώς, στην προκειμένη περίπτωση, συνίσταται στην ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία των φαρμακείων της χώρας και όχι στην ταλαιπωρία και δυσλειτουργία τους.
Β. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η Ολομέλεια του ΣτΕ με τις υπ’ αρ. 1804-1807/06-07-2017 αποφάσεις της ακύρωσε ως αντισυνταγματική την ΚΥΑ 36277/2016 (ΦΕΚ Β’ 1445), σχετική με τους όρους ίδρυσης και λειτουργίας των φαρμακείων στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης της απαιτούμενης από το άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγματος ειδικής εξουσιοδότησης νόμου, κρίνοντας ότι τα θέματα αυτά μπορούν να ρυθμισθούν μόνο με Νόμο ή Προεδρικό Διάταγμα.
Κατόπιν αυτού, το ΣτΕ δεν εξέτασε ούτε τη νομιμότητα των διατάξεων της επίμαχης ΚΥΑ, ούτε βεβαίως και τη βασιμότητα των λόγων ακύρωσής της.
Η σημαντική αυτή εξέλιξη υποχρεώνει την Πολιτεία να νομοθετήσει (με νόμο ή Π.Δ.) από την αρχή, με βάση το κοινό περί δικαίου αίσθημα και το κοινοτικό κεκτημένο, όλες τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την ίδρυση και λειτουργία των φαρμακείων στη χώρα και να διαχειρισθεί κατεπειγόντως, με γνώμονα την αρχή της δεδικαιολογημένης εμπιστοσύνης των Πολιτών έναντι του Κράτους, τις εκατοντάδες ατομικές διοικητικές πράξεις (άδειες ίδρυσης φαρμακείων – συστεγάσεις κ.λπ.) που εκδόθηκαν από τον Οκτώβριο 2015 έως και σήμερα υπό την ισχύ των διατάξεων της ακυρωθείσας ΚΥΑ, που είναι ως εκ τούτου άκυρες (ανακλητέες), όπως επίσης και να διασφαλίσει τη νομιμότητα της σύστασης και την απρόσκοπτη λειτουργία των επιχειρήσεων φαρμακείων που ιδρύθηκαν και λειτουργούν υπό τις παραπάνω περιστάσεις (εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείων, ανεξάρτητα από την ιδιότητα των εταίρων).
Θυμίζω ότι με το Ν. 4336/14-08-2015 (ΦΕΚ Α’ 94) καταργήθηκε το άρθρο 6 του Ν. 328/1976 και αντικαταστάθηκε το άρθρο 1 του Ν. 1963/1991, ορίζοντας ότι με εκδοθησόμενη ΚΥΑ «καθορίζονται οι προϋποθέσεις, η διαδικασία και κάθε άλλο θέμα σχετικά με τη χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου».
Το άρθρο 1 του Ν. 1963/1991 όριζε τις προϋποθέσεις και τα προσόντα που έπρεπε να πληροί ένας φαρμακοποιός προκειμένου να λάβει άδεια ιδρύσεως φαρμακείου στην Ελλάδα.
Επιπρόσθετα, το άρθρο 6 του Ν. 328/1976 προέβλεπε τη δυνατότητα σύστασης εταιρειών εκμετάλλευσης φαρμακείων και όριζε, μεταξύ άλλων, ότι φαρμακοποιός με φαρμακείο εν λειτουργία μπορούσε να συστήνει εταιρεία για την εκμετάλλευση του φαρμακείου του αποκλειστικά είτε με άλλον φαρμακοποιό (απλό οικονομικό εταίρο) είτε με συγγενή του μέχρι β’ βαθμού.
Τα ποσοστά συμμετοχής των εταίρων στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας διαμορφώνονταν ελεύθερα, μετά την τροποποίηση που είχε υποστεί το άνω άρθρο 6 από το Ν. 4254/2014 (νόμος Γεωργιάδη). Διαχειριστής της εταιρείας οριζόταν υποχρεωτικά ο αδειούχος φαρμακοποιός.
Σε εκτέλεση της σχετικής διάταξης του Ν. 4336/2015 εκδόθηκαν τρεις προβληματικές ΚΥΑ [82829/29-10-2015 (ΦΕΚ Β’ 2330) – 6915/29-01-2016 (ΦΕΚ Β’ 138) και 36277/23-05-2016 (ΦΕΚ Β’ 1445)] όπου η κάθε νεότερη αντικαθιστούσε την αμέσως προγενέστερη. Η τελευταίως ισχύουσα και ήδη ακυρωθείσα από το ΣτΕ είναι η τελευταία ΚΥΑ.
Με την ΚΥΑ αυτή είχε παρασχεθεί τελικά το δικαίωμα και σε ιδιώτες, μη φαρμακοποιούς, Έλληνες ή κοινοτικούς υπηκόους:
- Να λαμβάνουν στο όνομά τους άδειες ίδρυσης φαρμακείων (το ανώτερο 10 μέχρι το έτος 2020) σε κενές θέσεις (με τη διαδικασία 2 φορές το χρόνο), υπό τον όρο ότι θα συνεταιρίζονται με φαρμακοποιό συστήνοντας μεταξύ τους ΕΠΕ. Στην εταιρεία αυτή προβλεπόταν η συμμετοχή του φαρμακοποιού υποχρεωτικά με ποσοστό τουλάχιστον 20%.
- Να μετέχουν ως απλοί οικονομικοί εταίροι σε απεριόριστο αριθμό συνιστώμενων εταιρειών για την εκμετάλλευση υφιστάμενων φαρμακείων που λειτουργούν επ’ ονόματι αδειούχων φαρμακοποιών. Επιτρεπτή εταιρική μορφή οποιαδήποτε του εμπορικού νόμου, πλην Α.Ε. Ποσοστά συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο, ελεύθερα. Διαχειριστής μπορούσε να ορισθεί οποιοσδήποτε των εταίρων, ακόμη και τρίτος.
Επιπρόσθετα, με την ΚΥΑ αυτή χορηγήθηκε το δικαίωμα στους Προμηθευτικούς Συνεταιρισμούς Φαρμακοποιών να λαμβάνουν άδειες ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείων, αποκλειομένων των ιδιωτικών φαρμακοποιών.
Επίσης προβλέφθηκε η δυνατότητα ίδρυσης υποκαταστημάτων φαρμακείων, ενώ θεσπίσθηκαν και τα κριτήρια προτεραιότητας κατά την ίδρυση των φαρμακείων.
Απαγορεύθηκε τέλος σε ιατρούς, ιατρικές επιχειρήσεις, φαρμακεμπόρους και φαρμακευτικές επιχειρήσεις να μετέχουν σε εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείων.
Από τη θέση σε ισχύ της πρώτης ΚΥΑ (Οκτώβρης 2015) μέχρι την ακύρωση της τρίτης ΚΥΑ από το ΣτΕ (Ιούλιος 2017) συνέβησαν απολογιστικά, εξ όσων γνωρίζω, τα εξής:
- Εκδόθηκαν ελάχιστες (λιγότερες από 10) άδειες ιδρύσεως φαρμακείων επ’ ονόματι ιδιωτών μη φαρμακοποιών (μόνον Ελλήνων). Δεν γνωρίζω αν και πόσα από αυτά τέθηκαν τελικά σε λειτουργία.
- Εκδόθηκαν πολλές εκατοντάδες νέες άδειες ιδρύσεως φαρμακείων επ’ ονόματι Ελλήνων φαρμακοποιών. Πολλά από τα φαρμακεία αυτά λειτουργούν ως εταιρείες με συνεταίρους ιδιώτες, φίλους ή συγγενείς των φαρμακοποιών.
- Πολλοί φαρμακοποιοί απέκτησαν περισσότερες της μιας άδειες ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείων, τα οποία λειτουργούν με έμμισθους υπεύθυνους φαρμακοποιούς.
- Πολλοί φαρμακοποιοί προσέλαβαν ιδιώτες ως συνεταίρους, με ελεύθερα ποσοστά συμμετοχής και διαχειριστική εξουσία κατά συμφωνία.
- Οι Προμηθευτικοί Συνεταιρισμοί δεν προέβησαν στην ίδρυση ούτε ενός φαρμακείου.
Όλες οι παραπάνω ατομικές διοικητικές πράξεις που εκδόθηκαν από τον Οκτώβρη 2015 έως και σήμερα, που προφανώς υπερβαίνουν τις χίλιες, είναι άκυρες και ως εκ τούτου θεωρητικά ανακλητέες, διότι εκδόθηκαν με βάση παράνομες διατάξεις, αυτές δηλαδή της ακυρωθείσας ΚΥΑ. Η ακυρότητα των άνω ατομικών διοικητικών πράξεων και η τυχούσα ανάκλησή τους, θα επέφερε και την ακυρότητα όλων των εμπορικών πράξεων που ακολούθησαν (σύσταση εταιρειών κ.λπ.)
Με βάση το Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο:
- Η ΚΥΑ (Κοινή Υπουργική Απόφαση) είναι κανονιστική πράξη.
- Η κανονιστική πράξη είναι παράνομη όταν δεν στηρίζεται σε νομοθετική εξουσιοδότηση και δεν μπορεί να περιέχει κανόνες αντίθετους προς τον εξουσιοδοτικό νόμο. Η τυχόν υπέρβαση των ορίων της νομοθετικής εξουσιοδότησης ελέγχεται από τα Δικαστήρια και στην προκειμένη περίπτωση από το ΣτΕ αυτεπάγγελτα.
Στην εξεταζόμενη περίπτωση το ΣτΕ έκρινε ότι ο Ν. 4336/2015 δεν παρέχει την προβλεπόμενη από το άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγματος ειδική εξουσιοδότηση στον Υπουργό για τη ρύθμιση των θεμάτων που αφορούν την άσκηση του επαγγέλματος του φαρμακοποιού, τα της ιδρύσεως και λειτουργίας των φαρμακείων και τους κανόνες δεοντολογίας των φαρμακοποιών.
Οι ατομικές διοικητικές πράξεις που βασίζονται σε άκυρη κανονιστική πράξη είναι άκυρες και επομένως κατ’ αρχήν ανακλητέες.
Τα της ανάκλησης των παράνομων ατομικών διοικητικών πράξεων ρυθμίζουν οι γενικές αρχές του Διοικητικού Δικαίου, αλλά και ο Α.Ν. 261/1968, που ορίζει ειδικότερα ότι οι παράνομες ατομικές διοικητικές πράξεις, δηλαδή αυτές που έχουν εκδοθεί κατά παράβαση του νόμου (όπως και στην προκειμένη περίπτωση), ανακαλούνται από τη Διοίκηση ελευθέρως, εντός ευλόγου χρόνου, που ορίζεται σε πέντε έτη.
Ωστόσο η Διοίκηση δεν έχει δέσμια υποχρέωση ανάκλησης των παράνομων ατομικών διοικητικών πράξεων και ιδίως αυτών που έχουν απονείμει δικαιώματα στους καλόπιστους διοικούμενους. Εναπόκειται επομένως στη διακριτική ευχέρεια της Διοίκησης να προβεί ή όχι στην ανάκληση, λαμβάνοντας υπόψη το δημόσιο συμφέρον, τους κανόνες της χρηστής διοίκησης και τον σεβασμό της αρχής της δεδικαιολογημένης εμπιστοσύνης των Πολιτών έναντι του Κράτους.
Με βάση τις παραπάνω νομικές παραδοχές και πραγματικά δεδομένα, απαντώ αντίστοιχα στα ερωτήματα που αφορούν τα άνω ζητήματα, ως εξής:
1ο ΖΗΤΗΜΑ: α) Οι χορηγηθείσες άδειες ιδρύσεως φαρμακείων, δοθέντος ότι δεν ακυρώθηκαν δικαστικά η κάθε μία χωριστά και με την προϋπόθεση ότι δεν ανακληθούν από τη Διοίκηση, είναι έγκυρες, ισχυρές και παράγουν έννομα αποτελέσματα. Με τα δεδομένα αυτά οι Περιφέρειες ΥΠΟΧΡΕΟΥΝΤΑΙ να επιθεωρήσουν τα φαρμακεία και να χορηγήσουν τις αντίστοιχες άδειες λειτουργίας τους. Άλλωστε, οι οδηγίες που έλαβαν από τον Υπουργό Υγείας είναι να μην προχωρήσουν στην έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων που βασίζονται στις διατάξεις της ακυρωθείσας ΚΥΑ. Στην περίπτωσή μας η αδειοδότηση λειτουργίας των φαρμακείων δεν βασίζεται στις διατάξεις της ακυρωθείσας ΚΥΑ, αλλά σε άλλες, μη επηρεαζόμενες διατάξεις και ειδικότερα στις διατάξεις του άρθρου 9 του Ν. 5607/32 και στις διατάξεις των άρθρων 4 και 5 του Ν. 5607/32, όπως αυτές ισχύουν.
Σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι ουδείς λόγος δημοσίου συμφέροντος συντρέχει για την ανάκληση από τη Διοίκηση όλων αυτών των ατομικών διοικητικών πράξεων που απένειμαν δικαιώματα στους καλόπιστους ενδιαφερόμενους φαρμακοποιούς και ιδιώτες. Αντίθετα, το δημόσιο συμφέρον ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ να επικυρωθούν με τον αναμενόμενο νέο νόμο όλες αυτές οι ατομικές διοικητικές πράξεις της τελευταίας διετίας, σε συμμόρφωση προς τις Αρχές της χρηστής διοίκησης και της δεδικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι του Κράτους. Αντίθετη εκδοχή, που ούτε καν την υποψιάζομαι ως πιθανή, θα ήγειρε και αξιώσεις αποζημίωσης εκ μέρους των θιγόμενων πολιτών και επιχειρήσεων έναντι του Κράτους.
β) Αν οι φαρμακοποιοί ή ιδιώτες υποβάλουν τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά για τη λήψη άδειας λειτουργίας του φαρμακείου εντός της προθεσμίας των έξι μηνών από την ημερομηνία λήψης της άδειας ιδρύσεως, δεν διακυβεύεται η εγκυρότητα της άδειας ιδρύσεως. Είναι αδιάφορος και δεν επηρεάζει την εγκυρότητα της άδειας ιδρύσεως ο χρόνος χορήγησης της άδειας λειτουργίας από τη Διοίκηση. Η όποια καθυστέρηση βαρύνει την ίδια και όχι τον διοικούμενο.
Τέλος, ο προβληματισμός της Διοίκησης για το εάν είναι επιτρεπτό να χορηγείται άδεια λειτουργίας που στηρίζεται σε άκυρη (ανακλητέα) άδεια ιδρύσεως, ήδη διασκεδάστηκε. Οι άδειες ιδρύσεως είναι έγκυρες και ισχυρές εφόσον δεν ακυρώθηκαν δικαστικά ή δεν ανακληθούν από τη Διοίκηση. Άρα είναι νόμιμη και έγκυρη η ολοκλήρωση της αδειοδότησης των φαρμακείων, καθόσον οι άδειες λειτουργίας θα στηρίζονται σε νόμιμες – έγκυρες άδειες ιδρύσεως.
2ο ΖΗΤΗΜΑ: Καταφατική απάντηση. Οι Περιφέρειες μπορούν να διενεργήσουν επιθεώρηση του φαρμακείου και να εκδώσουν την άδεια λειτουργίας του. Τούτο διότι:
- Οι άδειες ιδρύσεως είναι έγκυρες εφόσον δεν ακυρώθηκαν δικαστικά ή δεν ανακλήθηκαν από τη Διοίκηση.
- Οι διαδικασίες και όροι χορήγησης της άδειας λειτουργίας δεν βασίζονται στις διατάξεις της ακυρωθείσας ΚΥΑ.
- Αν υποβληθούν η αίτηση και τα δικαιολογητικά για τη λήψη της άδειας λειτουργίας εντός της εξάμηνης προθεσμίας, δεν κινδυνεύει υπό οποιαδήποτε εκδοχή η άδεια ιδρύσεως, όπως ήδη εκτέθηκε παραπάνω.
3ο ΖΗΤΗΜΑ: Εκτιμώ ότι δεν υφίσταται λόγος δημοσίου συμφέροντος για την ματαίωση της κηρυχθείσας και ήδη ευρισκόμενης σε εξέλιξη διαδικασίας για τη χορήγηση των αδειών ιδρύσεως της δεύτερης περιόδου 2017. Προτιμότερη η αναστολή εξέτασης των αιτήσεων που υποβλήθηκαν. Ο νέος νόμος θα επικυρώσει την αρξάμενη διαδικασία, η οποία θα συνεχισθεί με τις προβλέψεις του νέου νόμου. Σημειώνω ωστόσο ότι αν ο νόμος θεσπίσει νέους όρους ή προβλέψεις, η ματαίωση της διαδικασίας θα είναι αυτονόητη.
4ο ΖΗΤΗΜΑ: Εκτιμώ ότι μπορεί να συνεχισθεί και ολοκληρωθεί η αδειοδότηση των φαρμακείων αυτών και με τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας τους. Ο νέος νόμος θα επικυρώσει ως νόμιμες όλες αυτές τις εκδοθείσες στο μεταξύ πράξεις.
5ο ΖΗΤΗΜΑ: Δεν είναι δυνατή σήμερα η συστέγαση ήδη λειτουργούντος φαρμακείου με νεοϊδρυόμενο φαρμακείο (άρθρο 36 παρ. 6 Ν. 3918/2011), εκτός αν έχει εκδοθεί η νέα άδεια ιδρύσεως πριν την 06-07-2017. Σημειώνεται ότι δεν είναι σήμερα επιτρεπτή η χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου με σκοπό τη συστέγαση με ήδη λειτουργούν φαρμακείο (άνω άρθρο 36 παρ. 6), δοθέντος ότι καταργήθηκαν οι ουσιαστικές διατάξεις που ορίζουν τους όρους και προϋποθέσεις για την ίδρυση νέων φαρμακείων. Τούτο θα είναι εφικτό μετά τη θέση σε ισχύ του αναμενόμενου νέου νόμου. Ωστόσο, είναι δυνατή η συστέγαση σε ένα κατάστημα δύο φαρμακείων που ήδη λειτουργούν σε διαφορετικές θέσεις, διότι ήδη διαθέτουν άδειες ιδρύσεως. Σε μία τέτοια περίπτωση θα γίνει η μεταφορά του ενός στο άλλο φαρμακείο και θα συσταθεί η προβλεπόμενη Ο.Ε. Η μεταφορά φαρμακείων από θέση σε θέση και η έγκριση λειτουργίας τους δεν επηρεάζεται από την ακυρωθείσα ΚΥΑ.
6ο ΖΗΤΗΜΑ: Η ακυρωθείσα ΚΥΑ προέβλεπε τη δυνατότητα σύστασης εταιρειών για την εκμετάλλευση φαρμακείων μεταξύ αδειούχου φαρμακοποιού, συγγενών του μέχρι β’ βαθμού, αλλά και ιδιωτών. Η εκμετάλλευση των φαρμακείων αυτών ήταν επιτρεπτή με οποιαδήποτε εταιρική μορφή πλην Α.Ε.
Ωστόσο, μετά την ακύρωση της ΚΥΑ, δεν υπάρχει ουσιαστική διάταξη οποιουδήποτε νομοθετήματος προβλέπουσα τη σύνθεση των μετόχων και την εταιρική μορφή εκμετάλλευσης των φαρμακείων.
Τούτο έχει τις εξής συνέπειες:
α. Ο φαρμακοποιός Α που ήδη λειτουργεί φαρμακείο δεν μπορεί να συστήσει με το παιδί του ή συγγενή του ή οποιονδήποτε ιδιώτη, οποιασδήποτε μορφής εταιρεία για την εκμετάλλευση του φαρμακείου του.
β. Ένα νεοϊδρυόμενο φαρμακείο που μπορεί να λάβει και άδεια λειτουργίας σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, δεν μπορεί να λειτουργήσει με εταιρική μορφή συστήνοντας εταιρεία με τον εταίρο της επιλογής του.
Εκτιμώ ότι οι συνέπειες αυτές είναι ιδιαίτερα επαχθείς για τον κλάδο των φαρμακείων.
Η λύση θα ήταν ίσως η εξής, λαμβάνοντας υπόψη ότι ελλείψει ειδικής διάταξης (λόγω της ακύρωσης της ΚΥΑ) οι ενδιαφερόμενοι δεν έχουν υποχρέωση κατάθεσης των εταιρικών καταστατικών στην Περιφέρεια, ούτε τα εταιρικά καταστατικά εγκρίνονται από την τελευταία: Να συστήνονται εταιρείες, όπως γινόταν μέχρι την ακύρωση της ΚΥΑ, ο νέος δε νόμος να προβλέψει ρητά ότι όσες εταιρείες συστάθηκαν από 06-07-2017 και εφεξής, υπό οποιαδήποτε εταιρική μορφή πλην Α.Ε., είναι έγκυρες και ισχυρές.
7ο ΖΗΤΗΜΑ: Θα ήταν αδιανόητο και προφανώς ασύμφορο για το Κράτος να ανακληθούν όλες οι ατομικές πράξεις που εκδόθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια και αφορούν την ίδρυση και λειτουργία των φαρμακείων στη χώρα. Άλλωστε, αφού δεν ακυρώθηκαν δικαστικά ή δεν ανακλήθηκαν από τη Διοίκηση, είναι έγκυρες και ισχυρές. Η καθαρή λύση θα ήταν να περιληφθεί στο νέο νόμο διάταξη με το εξής περιεχόμενο: «Οι ατομικές διοικητικές πράξεις που εκδόθηκαν υπό την ισχύ των ΚΥΑ 82829/29-10-2015, 6915/29-01-2017 και 36277/23-05-2016 και αφορούν την ίδρυση και λειτουργία φαρμακείων, εφόσον δεν έχουν ανακληθεί ή ακυρωθεί δικαστικά μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, είναι νόμιμες, έγκυρες και ισχυρές».
8ο ΖΗΤΗΜΑ: Όπως και στην αμέσως παραπάνω περίπτωση και για τους εκεί αναφερόμενους λόγους, ο νέος νόμος μπορεί να επικυρώσει την νομιμότητα όλων των εταιρειών εκμετάλλευσης φαρμακείων που συστάθηκαν την τελευταία διετία.
Όσον αφορά άλλες ατομικές διοικητικές πράξεις που αφορούν τη συστέγαση λειτουργούντων φαρμακείων, τη μεταφορά φαρμακείων, τη χορήγηση άδειας λειτουργίας φαρμακείων, τον ορισμό υπεύθυνων φαρμακοποιών σε φαρμακεία, την έγκριση λειτουργίας κληρονομικών φαρμακείων, δεν επηρεάζονται από τις διατάξεις της ακυρωθείσας ΚΥΑ και επομένως η έκδοσή τους μπορεί να συνεχίζεται απρόσκοπτα.
Κλείνοντας, θα προτιμούσα ο νέος νόμος να δημοσιευθεί μέσα σε ένα 20ήμερ από σήμερα.
Μέχρι τότε οψόμεθα.
Αθήνα, 30 Αυγούστου 2017
Χρήστος Αρβανίτης