Στο ΦΕΚ 2802/26-04-2023, Τεύχος Β’, δημοσιεύθηκε η υπ’ αρ. 2846/Β 4-461/21-04-2023 απόφαση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) που αφορά τη νέα απογραφή του ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού της Χώρας (βλ. Παράρτημα Ι), με βάση τον οποίο καθορίζεται ο αριθμός των νέων φαρμακείων που δύνανται να ιδρύονται στις διάφορες εδαφικές – διοικητικές υποδιαιρέσεις της χώρας κατά την αναλογία ένα φαρμακείο ανά 1.000 κατοίκους, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 3 Ν. 3918/2011.
Το άρθρο αυτό προβλέπει τα εξής: «Για την προστασία της δημόσιας υγείας και την ορθολογική κατανομή των φαρμακείων στην επικράτεια, καθορίζεται αναλογία ενός φαρμακείου ανά χίλιους (1.000) κατοίκους, κατ` αρχήν σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων και, όπου αυτές δεν υπάρχουν, σε επίπεδο δημοτικών κοινοτήτων ή δημοτικών ενοτήτων και, όπου δεν υπάρχουν τοπικές ή δημοτικές κοινότητες, ούτε δημοτικές ενότητες, σε επίπεδο δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 2 του ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87 Α`): Σε τοπικές ή δημοτικές κοινότητες με πληθυσμό έως χιλίων κατοίκων επιτρέπεται η χορήγηση μίας άδειας φαρμακείου.
Στα όρια της Περιφέρειας Αττικής και της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, όπως ορίζονται στο ν. 3852/2010 (Α` 87), καθώς και σε δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων η ανωτέρω αναλογία κατοίκων ανά φαρμακείο καθορίζεται σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων με βάση την τελευταία απογραφή.»
Οι διατάξεις του παραπάνω άρθρου ερμηνεύθηκαν αυθεντικά από το ΣτΕ, το οποίο, με την υπ’ αρ. 936/2020 απόφασή του (Σκέψη 7), που υιοθέτησε τις κρίσεις των υπ’ αρ. 57, 58/2018 αποφάσεων του Διοικητικού Εφετείου Ιωαννίνων, έκρινε τα εξής:
«Επειδή, με τις προπαρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 36 του ν. 3918/2011 ο νομοθέτης θέσπισε εκ νέου πληθυσμιακό κριτήριο για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου προκειμένου, κατά τα εκτιθέμενα και στην αιτιολογική έκθεση του νόμου, να εξασφαλισθεί η ομοιόμορφη διασπορά των φαρμακείων ανά την επικράτεια, δεδομένης της ιδιαιτερότητας και ποικιλομορφίας του γεωφυσικού τοπίου της χώρας που συνίσταται στον συνδυασμό ορεινών και νησιωτικών περιοχών, καθώς και για την αποφυγή συγκέντρωσης ασύμμετρα πολλών φαρμακείων στα αστικά κέντρα, ούτως ώστε να καταστεί ευχερέστερη και η πρόσβαση των ασθενών στη φαρμακευτική θεραπεία. Προς τον σκοπό αυτό ο νομοθέτης όρισε αναλογία ενός φαρμακείου ανά χίλιους (1.000) κατοίκους, κατ’ αρχήν σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων και, όπου αυτές δεν υπάρχουν, σε επίπεδο δημοτικών κοινοτήτων ή δημοτικών ενοτήτων και, όπου δεν υπάρχουν τοπικές ή δημοτικές κοινότητες, ούτε δημοτικές ενότητες, σε επίπεδο δήμων. Ειδικώς δε σε τοπικές ή δημοτικές κοινότητες με πληθυσμό έως χιλίων κατοίκων επιτρέπεται η χορήγηση μιας άδειας φαρμακείου. Περαιτέρω, κατά τον νόμο, σε δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων η αναλογία κατοίκων ανά φαρμακείο καθορίζεται σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων. Από τις ρυθμίσεις αυτές συνάγεται ότι ο νομοθέτης απέβλεψε στην ήσσονα προβλεπόμενη από τον νόμο διοικητική υποδιαίρεση της τοπικής αυτοδιοικήσεως, δηλαδή στην τοπική ή δημοτική κοινότητα κατά το άρθρο 2 του ν. 3852/2010, όπως ίσχυε κατά τον χρόνο εκείνο, προκειμένου να προσδιορισθεί τόσο ο αριθμός των αδειών που είναι δυνατόν να χορηγηθούν για την ίδρυση φαρμακείων, όσο και η θέση ίδρυσης αυτών. Για τους δήμους, όμως, με πληθυσμό άνω των εκατό χιλιάδων (100.000) κατοίκων ορίζεται, κατ’ απόκλιση από τον ανωτέρω κανόνα, ότι ο αριθμός των αδειών που είναι δυνατόν να χορηγηθούν για την ίδρυση φαρμακείου καθορίζεται σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων. Αντιθέτως, ο εν λόγω κανόνας εξακολουθεί να ισχύει όσον αφορά στον καθορισμό της θέσης ίδρυσης και κατ’ ακολουθία στη χωροταξική διασπορά των φαρμακείων και για τους δήμους με πληθυσμό άνω των εκατό χιλιάδων (100.000) κατοίκων, ήτοι η θέση ίδρυσης εκάστου φαρμακείου καθορίζεται με αναφορά στην ήσσονα προβλεπόμενη από τον νόμο διοικητική υποδιαίρεση της τοπικής αυτοδιοικήσεως, δηλαδή στην τοπική ή δημοτική κοινότητα. Κατ’ ακολουθία, κατά τη χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου με εφαρμογή του πληθυσμιακού κριτηρίου σε δήμους με πληθυσμό άνω των εκατό χιλιάδων (100.000) κατοίκων, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 3 του ν. 3918/2011, η Διοίκηση οφείλει να προσδιορίζει και τη θέση ίδρυσης αυτού με αναφορά στην ήσσονα διοικητική υποδιαίρεση της τοπικής αυτοδιοίκησης.»
Για το ιστορικό της υπόθεσης και τον όλο προβληματισμό παραπέμπω στην από 23-05-2018 σχετική ανάρτησή μου στο www.arvanitislaw.gr (βλ. Παράρτημα ΙΙ).
Στο σημείο αυτό επισημαίνω τα εξής:
Η ήσσονα διοικητική υποδιαίρεση της τοπικής αυτοδιοίκησης στην οποία αναφέρεται η άνω απόφαση ήταν η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Ωστόσο, με τα άρθρα 85, 86 του Ν. 4804/2021 (ΦΕΚ Α’ 90) επήλθε η εξής αλλαγή:
Οι ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ μετονομάζονται σε ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ και έτσι η ΗΣΣΟΝΑ διοικητική υποδιαίρεση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κατέστη πλέον η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Σε αυτό οφείλεται το γεγονός ότι στην προαναφερθείσα απόφαση της ΕΛΣΤΑΤ για την απογραφή του μόνιμου πληθυσμού δεν γίνεται πλέον αναφορά στον πληθυσμό των Τοπικών Κοινοτήτων, όπως συνέβη στην απόφαση της ΕΛΣΤΑΤ για την απογραφή του πληθυσμού το 2010.
Πρακτικά, οι επιπτώσεις της αλλαγής αυτής στον καθορισμό και ανάρτηση των κενών θέσεων φαρμακείων στην Επικράτεια είναι ότι στους Δήμους άνω των 100.000 κατοίκων, ναι μεν ο αριθμός των αδειών που είναι δυνατόν να χορηγηθούν για ίδρυση φαρμακείου καθορίζεται σε επίπεδο Δημοτικών Ενοτήτων, ωστόσο η θέση ίδρυσης κάθε φαρμακείου καθορίζεται με αναφορά στην ήσσονα προβλεπόμενη από τον νόμο διοικητική υποδιαίρεση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, λαμβάνοντας υπόψη και τον πληθυσμό αυτής.
Για τον λόγο αυτό στους Δήμους άνω των 100.000 κατοίκων ο φαρμακοποιός στην αίτησή του για τη διεκδίκηση κενής θέσης φαρμακείου πρέπει να ορίζει αφενός μεν τη Δημοτική Ενότητα της επιλογής του, αφετέρου δε και τη Δημοτική Κοινότητα στην οποία προτίθεται να το εγκαταστήσει, ώστε να είναι ευχερής η διαπίστωση περί του εάν τηρείται στην εν λόγω Δημοτική Κοινότητα η αναλογία 1 φαρμακείο ανά 1.000 κατοίκους.
Ωστόσο, το ζήτημα αυτό αφορά μόνο τους παρακάτω οκτώ (8) Δήμους της χώρας με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων και θα απασχολήσει τους φαρμακοποιούς που θα διεκδικήσουν τις εκεί υπό ανάρτηση κενές θέσεις, καθώς και τις αντίστοιχες Περιφέρειες.
ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ (Έδρα: Ιωάννινα) – 113.978 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ (Έδρα: Λάρισα) – 164.095 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΒΟΛΟΥ (Έδρα: Βόλος) – 139.670 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ (Έδρα: Χαλκίς) – 109.256 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ (Έδρα: Πάτραι) – 215.922 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ (Έδρα: Ρόδος) – 125.113 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (Έδρα: Ηράκλειον) -179.302 κάτοικοι
ΔΗΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ (Έδρα: Χανιά) – 111.375 κάτοικοι
Στους άλλους μεγάλους Δήμους άνω των 100.000 κατοίκων, π.χ. Αθήνας, Θεσσαλονίκης κ.λπ. δεν τίθεται ζήτημα, καθώς οι Δημοτικές τους Ενότητες ταυτίζονται πληθυσμιακά με τις Δημοτικές τους Κοινότητες και έτσι ο αριθμός των επιτρεπόμενων αδειών ιδρύσεως φαρμακείων είναι ο ίδιος.
Αντίθετα, στους άνω οκτώ Δήμους, οι Δημοτικές τους Ενότητες συγκροτούνται από περισσότερες Δημοτικές Κοινότητες, οπότε καθίσταται αναγκαίος ο έλεγχος για το εάν τηρείται σε αυτές κατά την εγκατάσταση των φαρμακείων η αναλογία 1 φαρμακείο ανά 1.000 κατοίκους.
Πέραν των ανωτέρω επισημάνσεων, που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αποφυγή ακυροτήτων στην αδειοδοτική διαδικασία και προς διευκόλυνση των ενδιαφερομένων, παραθέτω τις διατάξεις που αφορούν τη διαδικασία αδειοδότησης και την σειρά προτιμήσεως για την απόκτηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου.
Α. Άρθρο 30 Ν. 4274/2014, όπως ισχύει:
«Άρθρο 30
Ρυθμίσεις για τα φαρμακεία και τις φαρμακαποθήκες
1. Κατά τους μήνες Ιανουάριο και Ιούνιο εκάστου έτους, οι Περιφερειακές Ενότητες της Χώρας αναρτούν στη διαδικτυακή ιστοσελίδα τους τις υπάρχουσες, κατά την 31η Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους και την 31η Μαΐου του τρέχοντος έτους, κενές θέσεις φαρμακείων. Σε περίπτωση που Περιφερειακή Ενότητα δεν διαθέτει διαδικτυακή ιστοσελίδα η ανάρτηση γίνεται στην ιστοσελίδα της οικείας Περιφέρειας και δημοσιεύεται σε μία (1) τουλάχιστον εφημερίδα του τοπικού τύπου της Περιφερειακής Ενότητας.
2. Εντός του α` δεκαπενθημέρου των μηνών Φεβρουαρίου και Ιουλίου, αντίστοιχα, υποβάλλονται στην αρμόδια αρχή οι αιτήσεις για την άδεια ίδρυσης αυτών που διαθέτουν τα νόμιμα προσόντα.
Οι αιτήσεις των ενδιαφερομένων για την άδεια ίδρυσης φαρμακείου υποβάλλονται ηλεκτρονικά στην ηλεκτρονική διεύθυνση της αρμόδιας για θέματα Δημόσιας Υγείας Διεύθυνσης της Περιφερειακής Ενότητας της έδρας του φαρμακείου ή, ελλείψει τέτοιας, της τοπικής υπηρεσίας της αρμόδιας για θέματα Δημόσιας Υγείας Διεύθυνσης της Περιφέρειας, μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης. Σε περίπτωση αδυναμίας του αιτούντος να υποβάλει την αίτηση ηλεκτρονικά, η κατάθεση της τελευταίας γίνεται ιδιοχείρως από αυτόν ή από εκπρόσωπο με εξουσιοδότηση, θεωρημένη σύμφωνα με τον νόμο για το γνήσιο της υπογραφής ή εκδοθείσα μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης, στη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας της έδρας του φαρμακείου. Σε κάθε περίοδο υποβολής αιτήσεων ο ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα να υποβάλει συνολικά σε όλες τις περιφερειακές ενότητες της Χώρας το ανώτερο τέσσερις (4) αιτήσεις για χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου, επί ποινή ακυρώσεως του συνόλου των αιτήσεων.
3. Ο αιτών οφείλει εντός μηνός από την υποβολή της αίτησης να υποβάλει στην αρμόδια για θέματα Δημόσιας Υγείας Διεύθυνση της Περιφερειακής Ενότητας της έδρας του φαρμακείου ή, ελλείψει τέτοιας, στην τοπική υπηρεσία της αρμόδιας για θέματα Δημόσιας Υγείας Διεύθυνσης της Περιφέρειας, ηλεκτρονικά, στην αντίστοιχη ηλεκτρονική διεύθυνση μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης ή σε περίπτωση αδυναμίας του ιδιοχείρως, ή με εκπρόσωπο δυνάμει εξουσιοδότησης, θεωρημένης σύμφωνα με τον νόμο για το γνήσιο της υπογραφής ή εκδοθείσας μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης, τα προβλεπόμενα κατά περίπτωση δικαιολογητικά. Ο αιτών συνυποβάλλει υπεύθυνη δήλωση, όπου αναγράφει εάν έχει λάβει ο ίδιος ή ο δηλωθείς από αυτόν υπεύθυνος φαρμακοποιός άδεια ίδρυσης φαρμακείου οποτεδήποτε και οπουδήποτε, τον αριθμό αυτών των αδειών, καθώς και εάν έχει υποβάλει (ο ίδιος ή ο δηλωθείς υπεύθυνος φαρμακοποιός) αίτηση που εκκρεμεί για τη χορήγηση άλλης άδειας ίδρυσης σε οποιαδήποτε Περιφερειακή Ενότητα. Σε περίπτωση που υφίσταται άδεια ίδρυσης ή στην περίπτωση που εκκρε-μεί αίτηση για τη χορήγηση άλλης άδειας ίδρυσης, στην υπεύθυνη δήλωση αναγράφονται και επισυνάπτονται οι σχετικές άδειες και αιτήσεις.
4. Σε κάθε περίοδο υποβολής αιτήσεων χορηγείται μία (1) άδεια ιδρύσεως φαρμακείου ανά αιτούντα, ανεξαρτήτως του αριθμού αιτήσεων που έχει υποβάλει. Στην περίπτωση που χορηγηθούν παραπάνω από μία (1) άδειες ιδρύσεως φαρμακείου, ο ενδιαφερόμενος υπο-χρεούται να παραιτηθεί των υπολοίπων εντός πέντε (5) εργασίμων ημερών από την κοινοποίηση σε αυτόν των εν λόγω αποφάσεων του οικείου Περιφερειάρχη περί χορηγήσεως άδειας ιδρύσεως φαρμακείου. Σε διαφορετική περίπτωση, ανακαλείται αυτεπαγγέλτως το σύνολο των αδειών ιδρύσεως φαρμακείου που έχουν χορηγηθεί στον ανωτέρω φαρμακοποιό.».
*** Το τέταρτο εδάφιο στην παρ. 2 και η παρ. 4 του άρθρου 30,όπως αυτό είχε αντικατασταθεί με το άρθρο 64 παρ.2 Ν.4509/2017,ΦΕΚ Α`201,προστέθηκαν και το άρθρο 30 διαμορφώθηκε ως άνω με το άρθρο 29 Ν.4715/2020,ΦΕΚ Α 149/1.8.2020.
Β. Άρθρο 3 Ν. 1963/1991, όπως ισχύει:
`Αρθρο 3
Σειρά προτιμήσεως
«Οι αιτήσεις για την απόκτηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου κρίνονται κατά την κάτωθι σειρά προτίμησης:
α) Εάν συντρέχουν αιτήσεις φαρμακοποιών ή/και ιδιωτών μη φαρμακοποιών με αιτήσεις συνεταιρισμών φαρμακοποιών μελών της ΟΣΦΕ, προτιμώνται οι φαρμακοποιοί ή/και οι ιδιώτες που αξιολογούνται με τα κριτήρια κατά την περίπτωση β` και έπονται οι συνεταιρισμοί.
«β) Εάν συντρέχουν αιτήσεις φαρμακοποιών και ιδιωτών – μη φαρμακοποιών, προτιμάται η αίτηση εκείνου, που κατά τον χρόνο χορήγησης άδειας ίδρυσης, ο ίδιος και προκειμένου περί του ιδιώτη – μη φαρμακοποιού και ο δηλωθείς από αυτόν υπεύθυνος φαρμακοποιός, δεν λαμβάνει σύνταξη από οποιονδήποτε φορέα κοινωνικής ασφάλισης, εξαιρούμενης της προσωρινής σύνταξης λόγω αναπηρίας, έστω και αν παραιτήθηκε ή θα παραιτηθεί από το δικαίωμα της λήψης σύνταξης, και έπεται κατά την εξής σειρά η αίτηση: αα) εκείνου, που δεν έχει κατά τον χρόνο χορήγησης άδειας ίδρυσης, άλλη άδεια ίδρυσης φαρμακείου ο ίδιος και προκειμένου περί του ιδιώτη – μη φαρμακοποιού και ο δηλωθείς από αυτόν υπεύθυνος φαρμακοποιός, ββ) στην οποία η άδεια εξάσκησης του επαγγέλματος του φαρμακοποιού (αιτούμενου φαρμακοποιού ή του δηλωθέντος υπεύθυνου από τον αιτούντα ιδιώτη) είναι η αρχαιότερη, γγ) στην οποία ο φαρμακοποιός (ο αιτών φαρμακοποιός ή ο δηλωθείς από τον ιδιώτη αιτούντα υπεύθυνος φαρμακοποιός) προηγείται χρονικά στη λήψη του πανεπιστημιακού του πτυχίου της φαρμακευτικής σχολής και σε περίπτωση σύγχρονης λήψης του πτυχίου, ο φαρμακοποιός με το μεγαλύτερο βαθμό πτυχίου, και δδ) του πολύτεκνου ή του τέκνου πολύτεκνης οικογένειας.».
*** Η περ.β΄ τροποποιήθηκε ως άνω με το άρθρο 50 Ν.4999/2022, ΦΕΚ Α 225/07.12.2022 και ορίσθηκε ότι οι συνταξιοδοτούμενοι φαρμακοποιοί έρχονται τελευταίοι στη σειρά προτίμησης για τη λήψη άδειας ίδρυσης φαρμακείου.
γ) Εάν συντρέχουν αιτήσεις περισσότερων του ενός φαρμακοποιών, η μεταξύ τους σειρά προτίμησης προκύπτει σύμφωνα με τα κριτήρια της ανωτέρω περίπτωσης β` της παρούσας παραγράφου, αναλογικά εφαρμοζόμενα.
δ) Εάν συντρέχουν αιτήσεις περισσότερων ιδιωτών, μη φαρμακοποιών, η μεταξύ τους σειρά καθορίζεται σύμφωνα με τα κριτήρια της υποπαραγράφου β` της παρούσας παραγράφου, αναλογικά εφαρμοζόμενα.».
Αθήνα, 16-06-2023
Χρήστος Αρβανίτης